Ik keek de documentaire ‘Wat is kenniswerk’. Martijn Aslander en de andere geïnterviewden stippen een hele batterij enorm zinnige vragen aan: hoe gaan we om met de toenemende informatiestroom? Hoe kan het dat we aan de ene kant heel goed weten waardoor we worden afgeleid, maar dat we daar toch niet goed weerstand tegen kunnen bieden? En wat is de link met de burnouts die door het dak schieten?

Wat me ook opnieuw raakte: als je economisch kijkt zijn we met elkaar helemaal niet zoveel opgeschoten de laatste tijd. Het BBP (Bruto Binnenlands Product) stijgt al jaren maar marginaal. Waar we dus in ons hoofd soms kunnen bedenken dat we enorme slagen hebben gemaakt, door onze hulpmiddelen en tools, is dat nog niet te zien in de cijfers. Je zou zelfs kunnen beargumenteren dat je het wél ziet in de cijfers, maar op een negatieve manier. Er is ook echt wel wat af te dingen op die afwezigheid van groeiend BBP, want daar wordt enkel en alleen gekeken naar economische opbrengst per gewerkt uur. Factfulness, het boek van de inmiddels overleden Hans Rosling, haalt bijvoorbeeld feit na feit aan om te laten zien dat het op bijna alle vlakken beter met ons gaat. Inzoomen op kenniswerk geeft dan wellicht een vertekend beeld.

De documentaire roept op om de mens telkens centraal te stellen. De menselijke maat kan helpen om richting te geven. Aslander linkt het aan alle gedoe bij de Belastingdienst, die wellicht voorkomen had kunnen worden door menselijker te zijn. Misschien. Menselijkheid komt ook met een prijskaartje en door onze zoektocht naar goedkoper en sneller schuiven we de menselijkheid als eerste aan de kant.

Wat de oplossing is? ‘Terug naar hoe het was’ in ieder geval niet. Een stuk software? De belofte dat een nieuw softwarepakket al onze problemen zou oplossen en ons productiever zou maken is al zo vaak niet waar gebleken dat veel mensen vooraf al moe zijn. En dus maar blijven doorploeteren.

We zijn geneigd om te denken dat alle grote uitvindingen intussen wel zijn gedaan, maar de geschiedenis leert dat dit men al heel lang denkt. Dus is er hoop. En ook werk te doen.

Dus: wat is de stoommachine voor ons hoofd? Wat moeten we daarvoor loslaten? Moeten we dan juist beginnen bij de details, dus: welke tactieken werken en welke niet? We hebben hierover echt veel te weinig data en baseren blogpost na blogpost op studies over afleiding uit 1997. Of moeten we juist beginnen bij meer informatie op hoofdlijnen, zodat we weten waar we naartoe moeten werken? Ik noem maar wat, wat zijn de 10 belangrijkste niet opgeloste problemen, gegroepeerd per industrie? Zodat we de fundamentele dingen tackelen.

Initiatieven zoals het (heel slimme) Building a second brain of Farnam Street proberen door middel van onderwijs en tactieken ons denken naar een hoger niveau te tillen. Je zou kunnen zeggen dat ik dat met GRIP op tactisch niveau ook poog. De belofte is dan: wen jezelf een set regels aan voor werken en denken, en je bent minder lang aan het nadenken om hetzelfde voor elkaar te krijgen. Je maakt minder fouten. Minder overhead. Maar misschien moeten we toch overwegen hoe, zoals dus die stoommachine, we die kracht vanuit ons hoofd naar een extern systeem kunnen verplaatsen. Dan is hij niet meer afhankelijk van onze eigen energie en discipline.

Food for thought. Als je dit boeiend vind, neem dan de tijd die documentaire even te kijken. En laat het me weten wanneer je gedachten hebt bij fundamentele oplossingen.